Giriş

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK), suç işlendikten sonra adalet mekanizmasının işleyebilmesi için gerekli adımları düzenleyen bir yasadır. Bu adımlar arasında delillerin toplanması, sanığın yakalanması ve yargılamanın yapılması gibi unsurlar yer alır.

CMK'da, bu adımları sağlamak ve yargılamanın sekteye uğramamasını temin etmek amacıyla adli kontrol tedbirleri adı verilen bir dizi tedbir öngörülmüştür. Bu tedbirler, tutuklamaya alternatif olarak öngörülmüştür. Bu yazıda, adli kontrol tedbirlerinin neler olduğu ve hangi durumlarda uygulanabileceği ele alınacaktır.

Adli Kontrol Tedbirleri Nedir?

Adli kontrol tedbirleri, CMK'nın 109. ve devamı maddelerinde düzenlenen, şüpheli veya sanığın kaçmasını, delilleri karartmasını veya yargılamayı etkilemesini önlemek amacıyla, tutuklamaya alternatif olarak şüpheli ya da sanık hakkında uygulanan tedbirlerdir. 

Hangi Haller Adli Tedbirlere Karar Verilebilir?

CMK’da belirtilen tutuklama sebeplerinin varlığı halinde, şüphelinin tutuklanması yerine adlî kontrol altına alınmasına karar verilebilir. Tutuklama sebebinin var olabilmesi için ise iki unsurun birlikte var olması gerekir:

• Kuvvetli suç şüphesinin varlığı: Şüphelinin veya sanığın suç işlediğine dair somut delillerin olması gerekir.

• Tutuklama sebeplerinin varlığı: CMK'nın 100. maddesinde sayılan tutuklama sebeplerinden birinin veya birden fazlasının mevcut olması gerekir. Bu sebepler şunlardır:

  • Kaçma şüphesi

  • Delilleri karartma veya yok etme şüphesi

  • Tanık veya bilirkişileri tehdit veya yıldırma şüphesi

  • Suçun işlenmesine yardım etme veya yataklık etme şüphesi

  • Suçu tekrarlama ihtimalinin olması

Adli Kontrol Tedbir Çeşitleri

CMK'da öngörülen bazı adli kontrol tedbirleri şunlardır:

• Belirli yerlere başvuru yapmak: Hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak, çoğunlukla kolluğa imza vermek şeklinde uygulanan adli kontrol tedbiridir.

• Yurtdışına çıkış yasağı: Şüpheli veya sanığın yurtdışına çıkmasını yasaklayan bir tedbirdir.

• Meslekten men: Şüpheli veya sanığın belirli meslekleri icra etmesini yasaklayan bir tedbirdir.

• Elektronik kelepçe: Şüpheli veya sanığın belirli bir alan dışına çıkmasını yasaklayan bir tedbirdir.

• Konutunu terk etmemek 

• Belirli bir yerleşim bölgesini terk etmemek

• Belirlenen yer veya bölgelere gitmemek. 

Sonuç

Adli tedbirler, ceza muhakemesinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için önemli bir araçtır. Bu tedbirler, şüpheli veya sanığın kaçmasını, delilleri karartmasını veya yargılamayı etkilemesini önleyerek adaletin yerini bulmasını sağlar. Ancak masumiyet karinesi ve suçta ve cezada kanunilik ilkeleri gereği bu tedbirlerin makul sınırlar dahilinde ve ölçülü şekilde uygulanması büyük önem taşımaktadır.