Sivil Toplum Kuruluşlarının İş Sağlığı ve Güvenliği Sorumluluğu

Çalışanlar açısından İş Kanunu ve iş hukukuna dair sair mevzuata uygun faaliyet göstermeye yönelik uyum süreçleri yürütülürken, iş sağlığı ve güvenliği alanında uyulması gereken zorunluluklar çoğu zaman göz ardı edilmektedir. Bunun nedeni, çoğu sivil toplum kuruluşunun iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının kendileri için uygulanabilir olmadığına dair varsayımlarıdır. Ancak, bu varsayım doğru değildir.

Sivil toplum kuruluşları da çalışanlarına karşı işveren sıfatını haiz olduklarından, çalışanlarına karşı işçiyi gözetme ve koruma borcu altındadır. Gözetme borcu çalışana zarar verebilecek şeylerden kaçınma, koruma ve yardımcı olmayı kapsar. Bu borç kapsamındaki en önemli yükümlülük iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasıdır.

İşyeri Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına Hangi İşyerleri Tabi

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu işverenlere, işyerinde alınması gereken önlemler için çeşitli sorumluluk ve yükümlülükler getirmiştir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatında işyerleri çalışan sayılarına göre ve tehlike sınıflarına göre sınıflandırılmıştır. Mevzuat 50’den az çalışanı olan ve tehlike sınıfı az tehlikeli olarak belirlenen işyerleri bakımından daha temel yükümlülükler yüklerken, tehlike sınıfının artması veya çalışan sayısının çoğalmasıyla işyerlerinde alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin kapsamı da genişleyecektir.

Ancak unutulmamalıdır ki mevzuat kapsamındaki asgari yükümlülüklere tehlike sınıfı veya çalışan sayısı fark etmeksizin bütün işyerleri dâhildir. İlgili kanun kapsamında ofisler de işyeri olarak sayılmaktadır. Kanun kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeyen işveren, bir iş kazasının gerçekleşmesi halinde ceza yargılaması ile karşılaşabilir.

Sivil Toplum Kuruluşlarının Asgari İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlülükleri

İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına göre hangi alanda faaliyet gösterdiği, çalışan sayısı ve tehlike sınıfı fark etmeksizin tüm işverenlerin yükümlülükleri sağlaması gerekir. Öyle ki tek bir çalışanı olan kuruluşlar dahi bu yükümlülüklere tabi olacaktır.

Risk Analizi

İşyerindeki riskin tespit edilmesi iş sağlığı ve güvenliği açısından en önemli yükümlülüklerden biridir. Risk analizi, çalışma ortamında muhtemel bir tehdit varsa önceden tespit edilmesini ve ortadan kaldırılması suretiyle daha güvenli bir çevrede çalışılmasını sağlar.

Acil Durum Eylem Planı

Tüm işverenler işyerinde meydana gelebilecek acil durumları saptamalı ve bu acil durumlar özelinde bir acil durum eylem planı hazırlamalıdır. Hazırlanan bu plan işyerinde çalışanlarla paylaşılmalıdır.

Çalışanların Eğitimi

Tehlike sınıfı fark etmeksizin tüm işyerlerinde mutlaka bir iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmeli, acil durum eylem planları bu eğitimlerde anlatılmalıdır. Çalışanların uyması gereken yükümlülüklere de bu eğitimde yer verilmesi gereklidir.

İşyeri Hekimi ve İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Bulundurma

İşyeri hekimi ve iş sağlığı ve güvenliği uzmanı bulundurma yükümlülüğü, işyerlerine tehlike sınıfları ve çalışan sayılarına göre kademeli olarak getirilen bir yükümlülüktür. Buna göre “çok tehlikeli” ve “tehlikeli” sınıflara sahip veya 50’den çok çalışanı bulunan işyerlerinde bulundurulmaları zorunludur. 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli işyerleri (ofisleri) bakımından bu yükümlülük 31 Aralık 2023 tarihine kadar ertelenmiştir.

Diğer Yükümlülükler

İş sağlığı ve güvenliğine yönelik alınması gereken tedbirler her işyeri özelinde ayrıca değerlendirilmelidir. İşyerlerinde yürütülen faaliyetlere göre farklı tedbirlerin alınması gerekebilir. Örneğin tehlikeli işyerleri bakımından güvenlik raporunun alınması veya çok tehlikeli işyerleri bakımından büyük kaza önleme politikasının belirlenmesi bu kapsamda değerlendirilecektir. Mevzuat iş sağlığı ve güvenliğine dair alınması gereken önlemleri sınırlamamış, asgari yükümlülükler haricinde işyerindeki güvenliğin sağlanabilmesi için gerekli adımları atmak konusunda işvereni sorumlu kılmıştır. 

Yükümlülüklerin Yerine Getirilmesi

Mevzuatta belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesine ilişkin ortak sağlık ve iş güvenliği hizmetleri alanında faaliyet gösteren şirketler mevcuttur. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı onaylı şirketlerden alınan hizmetler ile bu yükümlülükler yerine getirilebilir. İlgili şirketlerin listesine buradan ulaşabilirsiniz.

Ayrıca, 50’den az çalışanı olan işyerlerinde Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından verilen iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini tamamlayan işverenler risk analizi raporunu ve acil durum eylem planını kendileri de hazırlayabilir.

Sonuç

Sivil toplum kuruluşları da işveren sıfatıyla iş ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirtilen yükümlülüklere tabidir. Asgari yükümlülüklerin yerine getirilmemesi idari para cezasına sebep olabileceği gibi işyerinde bir iş kazasının gerçekleşmesi halinde ceza yargılamasına da konu olabilecektir. Bu kapsamda mevzuatta belirtilen temel yükümlülüklerin sivil toplum kuruluşları tarafından yerine getirilmesi oldukça büyük önem arz etmektedir.