Giriş

Gözaltı, hâkim kararı olmadan ancak belirli şartların varlığında sınırlı bir süreyle kişinin savcının talimatı ile kolluk tarafından tutulması ve  hürriyetinin kısıtlanması anlamına gelir. Gözaltı, soruşturma evreleri bakımından olağan bir tedbir olarak görülmektedir. 

İşlendiği iddia edilen bir eyleme ilişkin yakalanan bir kişi hakkında savcılığa hemen bilgi verilerek savcının talimatı doğrultusunda işlem yapılır. Yakalanan kişi, savcılık tarafından bırakılmazsa gözaltına alınmasına karar verilebilir. 

Gözaltı süresi, yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilmesi için zorunlu süre hariç, yakalama anından itibaren yirmidört saati geçemez. Yakalama yerine en yakın hâkim veya mahkemeye gönderilme için zorunlu süre on iki saatten fazla olamaz.

Ceza Muhakemesi Kanunu, çeşitli suçların soruşturulması veya durumların varlığı halinde gözaltı süresini toplamda dört güne kadar uzatabilir. Gözaltına alınan kişinin, gözaltı kararına ve gözaltı süresinin uzatılmasına itiraz hakkı bulunmaktadır.

Gözaltına Alınan Kişinin Hakları

CMK, gözaltına alınan kişinin sahip olduğu haklar düzenlemiştir. Bu haklardan bazıları şunlardır:

• Yakınlarına Haber Verme Hakkı: Gözaltına alınan kişi, gözaltına alındığında veya gözaltı süresi uzatıldığında, yakınlarına gözaltına alındığını haber verme hakkına sahiptir. Bu haber verme işlemi, kolluk görevlileri tarafından yapılır. Yakalanan veya gözaltına alınan yabancı ise, yazılı olarak karşı çıkmaması halinde, durumu, vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir.

• Susma Hakkı: Gözaltına alınan kişi, susma hakkına sahiptir. Bu hak, gözaltına alınan kişinin kendisine yöneltilen suçlamalara dair herhangi bir ifade vermeme ve delil üretmeme hakkını içerir.

• Avukatla Görüşme Hakkı: Gözaltına alınan kişi, gözaltına alındığı andan itibaren bir avukatla görüşme hakkına sahiptir. Bu hak, gözaltına alınan kişinin susma hakkı ile de bağlantılıdır. Gözaltına alınan kişi, avukatına danışmadan ifade vermeme ve susma hakkını kullanma hakkına sahiptir.

• Tercüman Hakkı: Yabancı uyruklu veya ana dili Türkçe olmayan gözaltına alınan kişi, tercüman aracılığıyla ifade verme ve avukata görüşme hakkına sahiptir.

• Sağlık Kontrolü Hakkı: Gözaltına alınan kişi, sağlık kontrolünden geçirilme hakkına sahiptir.

• İtiraz Hakkı: Gözaltına alınan kişi, gözaltına alma işlemine karşı sulh ceza hakimine veya nöbetçi sulh ceza hakimine itiraz etme hakkına sahiptir.

• Gözaltına Alındığının Konsolosluğa Bildirilmesini İsteme Hakkı: Yakalanan veya gözaltına alınan yabancı ise, yazılı olarak karşı çıkmaması halinde, durumu, vatandaşı olduğu devletin konsolosluğuna bildirilir. Bu bir kanuni zorunluluk olmakla birlikte, bu işlemin gerçekleştirilmemesi halinde gözaltına alınan kişinin bunu isteme hakkı bulunmaktadır.

Sonuç

Gözaltına alınan kişinin sahip olduğu haklar, adil bir yargılamanın ve masumiyet karinesinin korunmasının temelini oluşturur. Kolluk görevlilerinin, gözaltına aldıkları kişilerin haklarını gözetmelerine ve bu haklara saygı göstermelerine özen göstermesi gerekmektedir.