İhtiyati Haciz

Konusu para ve teminat olan alacak davalarında veya icra takiplerinde, alacağını güvence altına almak isteyen alacaklı, mahkemeden ihtiyati haciz kararı verilmesini talep edebilir. İhtiyati haciz, mahkemeden tedbir mahiyetinde, borçlunun mevcut menkul ve gayrimenkullerini kaçırmasını önlemek ve borcun tahsilinin güvende altına alınması için talep edilmektedir.

İhtiyati haciz 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu’nda (“İİK”) belirtilen şart ve usule uygun olarak talep edilmelidir.

İhtiyati Haciz Talebi

İhtiyati haciz talebi için alacak davası açılmadan önce mahkemeye başvurulabileceği gibi, ihtiyati haczin mahkemeden dava açılırken dava dilekçesi ile ya da dava görülmeye devam ederken talep edilmesi de mümkündür. Dava açıldıktan sonra ihtiyati haciz ancak davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir.

İhtiyati haczin talep edileceği mahkeme, mevcut uyuşmazlığa görmeye yetkili ve görevli olmalıdır. Örneğin bir ticari alacağa ilişkin ihtiyati haciz talep edilecekse, ihtiyati haciz mutlaka yetkili asliye ticaret mahkemesinden talep edilmelidir. Görevli ve yetkili mahkemenin tayini Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na göre yapılmalıdır. Uyuşmazlığın tarafları arasındaki yazılı sözleşmede yetki şartı varsa veya taraflar arasında yetki sözleşmesi yapmışsa, ihtiyati haczin taraflarca belirlenen yetkili mahkemeden talep edilmesi gerekir.

İhtiyati Haczin Şartları

İhtiyati haczin şartları İİK’nın 257. maddesinde sayılmaktadır. Bu şartlar borcun muaccel olması ya da olmaması hallerinde ayrı ayrı incelenmektedir.

Muaccel Alacaklarda İhtiyati Haczin Şartları

İhtiyati haciz talep edebilmesi için alacağın vadesinin gelmiş ve rehinle temin edilmemiş olması yeterlidir. Rehinle temin edilen bir alacak olsa da alacağın rehin tutarını aşması halinde, rehin tutarını aşan alacak tutarı için ihtiyati haciz talep edilmesi mümkündür.

Her ne kadar kanun lafzından muaccel alacaklar için her zaman ihtiyati haciz talep edebileceği anlaşılsa da güncel yargı kararlarında kambiyo senetleri, faturalar veya cari hesap ilişkisinden kaynaklanan alacaklar açısından farklı değerlendirmeler mevcuttur.

Muaccel Olmayan Alacaklarda İhtiyati Haczin Şartları

Vadesi gelmemiş yani muaccel olmayan alacaklarda kural olarak ihtiyati haciz talep edilemez. Fakat kanunda düzenlenen belli hallerde bu alacaklar için de ihtiyati haciz talep edilmesi mümkündür. Borçlunun muayyen bir yerleşim yerinin olmaması ya da borcundan kurtulmak için kaçmaya hazırlanması veya kaçması hallerinde vadesi gelmemiş alacaklar için de ihtiyati haciz talep edilebilir.

İhtiyati Hacizde Teminat

İhtiyati haciz talep eden alacaklının, bu hacizde haksız olması durumunda borçlunun doğacak zararlarının karşılanması için kural olarak teminat yatırma zorunluluğu vardır. Uygulamada teminat tutarı genellikle alacağın yüzde on beşi olarak belirlenirken, bazı hallerde mahkeme daha yüksek oranlarda teminat belirlemektedir. Yaygın olarak mahkemeye teminat olarak banka teminat mektubu sunulmaktadır. Teminat tutarı ve türünün belirlenmesinde mahkemenin takdir yetkisi bulunmaktadır.  

Bir ilam, ilam niteliğinde belge veya başkaca haklı nedenlerin olması halinde mahkeme teminat gösterilmemesine karar verebilir. Bununla birlikte, bazı düzenlemeler ile çeşitli kişi ve kurumlar teminat yatırılmasından muaf tutulmuştur.

İhtiyati Haciz Kararının İcrası

Mahkeme tarafından verilen ihtiyati haciz kararı, mutlaka kararı veren mahkemenin yetki çevresinde icra edilmelidir. Alacaklı, kararın verildiği tarihten itibaren on gün içinde kararın infazını icra müdürlüğünden talep etmelidir. Aksi halde ihtiyati haciz kararı kendiliğinden kalkacaktır.

İhtiyati Haczin Etkisi

İhtiyati haciz kararının infazının talep edilmesinin akabinde, icra müdürlüğünce ihtiyati haciz kararının kapsamı doğrultusunda borçlunun taşınır ve taşınmaz malları, üçüncü kişilerde bulunan alacakları, bankalarda bulunan mevduatları ve başkaca hak ve alacakları ihtiyaten haczedilebilir.

Alacaklı tarafından talep edilmesi halinde borçlunun bankalarda bulunan mevduatlardaki tutarlarına bloke konulabilir, üçüncü kişilerde bulunan alacaklarının icra müdürlüğü kasasına yatırılması sağlanabilir. Taşınırlar haczedilerek, muhafazası için yedi emine bırakılabilir. Taşınmaz mallar üzerinde, gayrimenkulü devralacak üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilecek haciz kaydı işlenebilir ve malların paraya çevrilmesi talep edilebilir.

İhtiyati Haciz Kararına İtiraz

İhtiyati haciz talebini mahkeme borçlunun yokluğunda değerlendirebilir. Borçlu, kendisi dinlenmeden verilen ihtiyati haciz kararına kararı veren mahkemede itiraz edebilir. İtiraza ilişkin verilen bu karara karşı borçlu istinaf kanun yoluna başvurulabilir. İstinaf kanun yoluna başvuru, ihtiyati haczin icrasını durdurmayacaktır. İhtiyati haciz kararının reddi halinde alacaklı, doğrudan istinaf kanun yoluna başvurarak işbu red kararına itiraz edebilir. İstinaf incelemesi neticesinde verilecek karar kesin olmakla bu karara karşı temyiz kanun yoluna başvurulamaz.

Haksız İhtiyati Hacizden Dolayı Tazminat Davası

Haksız ihtiyati hacizden dolayı borçlu ve zarar gören üçüncü kişiler, alacaklıdan tazminat talep edebilirler. Bu tazminat davası sonuçlanınca, bir tazminat ödenmesine karar verilirse bu tazminat öncelikle ihtiyati haciz talep ederken yatırılan teminattan alınacaktır. İhtiyati hacizden dolayı zarar gören kişinin zararı teminat tutarını aşıyorsa, bu tutarın tahsili için icra takibi başlatılacak ve bu yolla zarar tutarı tahsil edilebilecektir.